เรื่องเล่าปัตตานี

นายแวอารง แวโนะ ศิลปินชื่อดังของภาคใต้ที่โลดแล่นในวงการศิละมาอย่างยาวนาน เล่าว่าตนชื่นชอบศิลปะตั้งแต่เด็กสมัยเรียนชอบวาดรูปแข่งกับเพื่อนในห้องและได้รางวัลตลอด

เกือบ 30 ปีที่ผ่านมา คลื่นทะเลได้กัดเซาะเอาผืนดินของชาวบ้านนับร้อยๆ ไร่แถบนี้ หายไปในทะเล จนช่วงหลังมานี้มีการก่อสร้างกำแพงคอนกรีตกันคลื่นกัดเซาะ ทำให้มีผืนทรายขาวงอกเงยเกิดขึ้นตามแนวชายฝังทะเลอ่าวไทยประมาณ 1 กิโลเมตร อยู่ในพื้นที่หมู่ 1-3 ต.แหลมโพธิ์ และกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวแห่งใหม่ที่น่าสนใจ เกิดการค้าขาย สร้างงาน สร้างรายได้ พลิกเศรษฐกิจให้ดีขึ้นแก่คนในชุมชนแห่งนี้

เมื่อปี พ.ศ. 2536 สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี พระนามในขณะนั้น “สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี” ทรงเสด็จพระราชดำเนินทางน้ำ เห็นความอุดมสมบูรณ์ของป่าชายเลนยะหริ่ง จึงมีพระราชดำริให้ก่อตั้งเป็นโครงการศูนย์ศึกษาธรรมชาติป่าชายเลนยะหริ่ง

จุดเริ่มต้นในการเป็นหมอตำแยมาจากการสังเกตคนแถวหมู่บ้านที่เป็นหมอตำแยทำคลอด (บีแด) จึงรู้สึกอยากทำบ้างอีกอย่างตนเองมีความกล้าไม่กลัวเลือดและสิ่งสกปรกต่าง ๆ

เดิมหมู่บ้านดาโต๊ะเป็นท่าเรือค้าขายสินค้าของพ่อค้าหลากหลายเชื้อชาติ เจ้าเมืองจึงได้ออกข้อบังคับห้ามขายทองเหลืองให้กับพ่อค้าชาวต่างประเทศ ซึ่งถ้าบ้านไหนมีทองเหลืองให้นำไปขายแก่เจ้าเมืองเพื่อเอาไปหลอมเป็นปืนใหญ่ แต่ก็มีพ่อค้า 2 คนคือ ชิคคามุสหรือแปะ และผู้ช่วยชื่ออับดุลมุมิน

มัสยิดดาโต๊ะเป็นมัสยิดเก่าแก่ มีเอกลักษณ์ทางสถาปัตยกรรมคล้ายกับมัสยิดกรือเซะจึงได้ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานเมื่อ พ.ศ. 2478 มีรูปแบบและโครงสร้างของมัสยิดคล้ายกับรูปแบบของมัสยิดกรือแซะ

วิถีชีวิตของชาวประมงของตำบลบางปู อำเภอยะหริ่ง จังหวัดปัตตานี สมัยก่อนเมื่อ 25 ปีที่ผ่านมา อ่าวตรงนี้จะเป็นอ่าวที่อุดมสมบูรณ์แห่งหนึ่งของอ่าวปัตตานี มีทรัพยากรที่อุดมสมบูรณ์ทั้งกุ้ง หอย ปู ปลาวิถีชีวิตของคนในตำบลส่วนใหญ่เป็นชาวประมง ที่เหลือจะเป็นพ่อค้าแม่ค้าตามตลาดนัด

ตำบลทรายขาวเป็นชุมชนท่องเที่ยวเชิงพหุวัฒนธรรม ซึ่งมีการอยู่ร่วมกันของชาวไทยพุทธ และชาวไทยมุสลิมมากกว่า 300 ปี มีพื้นที่ติดกับเชิงเขาสันกาลาคีรีอยู่ใกล้กับอุทยานแห่งชาติน้ำตกทรายขาวเป็น 1 ใน 12 ชุมชนต้นแบบในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ทำให้เกิดที่พักโฮมสเตย์บ้านพักริมทางขึ้น