เรือนไทยมุสลิมอายุร่วมร้อยปีในเมืองเก่ายะรัง จังหวัดปัตตานี ที่มีศิลปะการตกแต่งตัวเรือนด้วยลายไม้แกะสลัก
เรือนไทยมุสลิมหลังนี้ สร้างขึ้นตั้งแต่ก่อน พ.ศ. 2466 ช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 มีลักษณะเป็นบ้านสองชั้น ด้านล่างเปิดโล่ง มองเห็นเสาเรือนแบบไม้ผสมปูน ส่วนชั้นสองเป็นโครงสร้างไม้ทั้งหมด ทั้งตัวเรือน ประตู หน้าต่าง ช่องลม และมีความพิเศษที่ต่างจากเรือนอื่นทั่วไป คือ จะมีช่องเล็กๆ เจาะเป็นรูไว้ 3 รู (ตรงกับส่วนตาและปาก) ที่ฝาผนังด้านหน้าตัวเรือน จำนวน 3 จุด เพื่อเอาไว้ส่งแอบดูทหารญี่ปุ่นที่จะบุกมาทำศึกในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2
ผู้ให้สัมภาษณ์เป็นผู้ดูแลบ้านและปอเนาะที่อยู่ในบริเวณใกล้เคียง โดยบ้านหลังนี้ได้สร้างมาตั้งแต่รุ่นทวด ตกทอดมาถึงรุ่นคุณตา-ยาย ซึ่งมีลูก 7 คน (แม่ของผู้ให้สัมภาษณ์เป็นลูกสาวคนโต) จนปัจจุบันได้ตกทอดมาจนถึงน้าชาย (เป็นลูกคนท้องของคุณตา-ยาย)
บ้านหลังนี้ได้แบ่งพื้นที่การใช้สอยออกเป็น 2 ส่วน คือ ส่วนด้านหน้าเปิดเป็นปอเนาะเพื่อสอนให้ความรู้ด้านศาสนา และส่วนด้านหลังใช้เพื่อเป็นที่อยู่ของเจ้าของบ้าน ในอดีตบ้านหลังนี้มีความยาวมากกว่าปัจจุบัน แต่เนื่องด้วยมีเวนคืนที่ดินเพื่อทำถนน จึงทำให้ต้องตัดพื้นที่บ้านส่วนหน้าออกไปส่วนหนึ่ง ส่วนพื้นที่ด้านล่างนั้นมีปลวกแทะ จึงต้องเปลี่ยนจากไม้บางส่วนมาทำเป็นปูนซิเมนต์แทน และเปลี่ยนกระเบื้องหลังคาจากดินเผาแบบเดิมมาเป็นกระเบื้องแบบปัจจุบันแทน
สำหรับเรือนไม้และโครงสร้างหลังคานั้นก็ยังคงสภาพเดิมอยู่ คือมีความโปร่งของช่องลมใต้หลังคา โดยแบ่งเป็นส่วนหน้าของตัวบ้าน จะเป็นการแกะสลักไม้เป็นช่องสี่เหลี่ยมผืนผ้ามาต่อกันอย่างสวยงาม ส่วนด้านหลังของตัวบ้าน จะใช้แบบไม้ตีแนวนอนและแนวตั้งสลับกันไปมา เพื่อให้สามารถระบายลมได้เป็นอย่างดี
– ระเบียงบ้าน ทำเป็นลูกกรงไม้กั้น เพื่อให้สามารถใช้พื้นที่ได้ และมีความโปร่ง
– หน้าต่างบ้าน ทำแบบยาวและแบบสั้นคู่กัน เพื่อสะดวกในการใช้งานและรับลมได้ดี ช่องด้านบนของหน้าต่างใส่กระจกเพื่อรับแสง
ปัจจุบันบ้านหลังนี้ไม่ได้ใช้งานเพื่อเป็นที่พักอาศัยแล้ว แต่เปิดเป็นปอเนาะเพื่อให้ความรู้ด้านศาสนาเพียงอย่างเดียว
